დაცემის შემდეგ
კორონავირუსის პანდემიის ერთი შედეგი კორპორაციული ფასიანი ქაღალდების ბაზრის წლის უღიმღამო დასასრულის შელამაზება იქნება. შესაბამისი ტერმინოლოგია უკვე წლების წინ შერბილდა − ინვესტირებისათვის უვარგისი, ,,სანაგვედ“ წოდებული ობლიგაციები ახლა უკვე მაღალუკუგებიან ან სარისკო კლასის ობლიგაციებად იხსენიება. უკეთესად საქმე არც მათ ,,მეზობელ“ აქტივებს აქვთ. Renault, Kraft Heinz და Marks & Spencer იმ ცნობილ ფირმათა შორის მოხვდნენ, რომლებმაც საინვესტიციო კლასის ხარისხი დაკარგეს. სავარაუდოდ, 2020 წელს ,,დაცემული ანგელოზების“ ვალის სარეკორდო მაჩვენებელი დაფიქსირდება.
კომპანიებმა მესამე კვარტლის ბოლოსათვის დაახლოებით 1.5 ტრილიონი ამერიკული დოლარის ღირებულების საინვესტიციო კლასის ობლიგაციები გაყიდეს, რაც საკმარისია იმისათვის, რომ 2020 წელი ობლიგაციების გამოშვების სარეკორდო წელიც გახდეს. 2020 წლის პირველ ნახევარში ბიზნესის ვალის მშპ-სთან მიმართება 75%-დან 90%-მდე გაიზარდა.
წვეულების შემდეგ ნაბახუსევზე ყოფნა ჩვეულებრივი რამაა. კორპორაციული საკრედიტო მხრის თავბრუდამხვევი ტემპით ზრდა გაურკვეველ ეკონომიკურ პროგნოზთან ერთად, ვალების სრულად ან ნაწილობრივ არგადახდის ალბათობას უფრო რეალურ სახეს სძენს. ობლიგაციებზე დეფოლტები უკვე მკვეთრად გაიზარდა. სარეიტინგო სააგენტო S&P-ის ინფორმაციით, ოქტომბრის დასაწყისისთვის ,,სანაგვე“ ობლიგაციებზე დეფოლტის 12-თვიანი დაყოვნებით გამოთვლილი მაჩვენებელი აშშ-ში 6.3%-მდე, ევროპაში კი 4.3%-მდე გაიზარდა. 2021 წელს კიდევ უფრო მეტი დეფოლტი იქნება.
ის, თუ კიდევ რამდენად გაფუჭდება საქმე, საპირისპირო ძალების მოქმედებაზეცაა დამოკიდებული. ერთი მათგანი ვირუსია, ხოლო მეორე − მისი გაჭიანურებული შედეგები. 2021 წლის ბოლოსთვის ეკონომიკის სრულ აღდგენას არავინ ელის. ოქტომბერში, წლის განმავლობაში ორჯერ გამომავალ მსოფლიოს ეკონომიკურ პროგნოზში საერთაშორისო სავალუტო ფონდი ამერიკის მშპ-ის 2019 წლის დონეზე აღდგენას მხოლოდ 2022 წელს ვარაუდობს. შენელებული აღმავლობა კორპორაციული ობლიგაციების კიდევ უფრო მეტ ემიტენტს აქცევს დეფოლტის რისკის წინაშე.
საპირისპირო მიმართულებითაც მძლავრი მექანიზმებია ჩართული. ერთი მათგანი ფისკალური პოლიტიკაა. სახელმწიფოს შემოღებულმა სხვადასხვა მოკლევადიანმა სამუშაო სქემებმა, საშვებულებო და მხარდაჭერის პროგრამებმა ფინანსურ სტრესში მყოფ მრავალ კომპანიას სიცოცხლე შეუნარჩუნა. ბევრს აშფოთებს ის, რომ შესაძლოა, სახელმწიფომ ფისკალური სტიმულირება მეტისმეტად ადრე შეწყვიტოს, სწორედ ისე, როგორც ევროპაში 2007-2009 გლობალური ფინანსური კრიზისის შემდეგ. ამავე დროს, ბევრმა წარსულიდან სასარგებლო გაკვეთილებიც დაისწავლა. ევროს ზონის აღდგენის ფონდის დაარსება ერთი ასეთი დამაიმედებელი ნიშანია. წინასწარი ნიშნები საფრანგეთიდან, გერმანიიდან და იტალიიდან მოწმობს, რომ სახელმწიფო 2021 წლამდე ზოგადად ბიზნესის მხარდამჭერი პოლიტიკის ერთგული დარჩება. ასე თუ ისე, სტიმულირების დამატებითი მექანიზმი ამერიკაშიც ამოქმედდება.
მეორე ფაქტორი ობლიგაციების ბაზრის ლიკვიდურობაა. 2020 წელს ემისიის მოცულობათა აფეთქება ფედერალური რეზერვის მიზეზით მოხდა, როცა ამ უკანასკნელმა მარტში კორპორაციული ობლიგაციების ყიდვის მზადყოფნა დააფიქსირა, ამან კი ინვესტორებს მათი შესყიდვისკენ უბიძგა. გაყინული ბაზარი გალღვა. დიდ ფირმებს სირთულეების დასაძლევად დიდი თანხების მოზიდვა შეეძლოთ. ამერიკაში სამთავრობო ობლიგაციების უკუგება ისე მცირეა, რომ სათვალავშიც არავინ აგდებს. ევროპაში ყველაზე უსაფრთხო ობლიგაციების განაკვეთი უარყოფითია. მართალია კორპორაციული ობლიგაციები უფრო სარისკოა, მაგრამ საკომპენსაციოდ მათ დადებითი უკუგება მაინც აქვთ.
კრედიტი ეკონომიკის მაცოცხლებელი ძალაა. ვიდრე ფირმებს სესხება შეუძლიათ, არსებობასაც აგრძელებენ. სწორედ ამიტომ, კორპორაციული ობლიგაციების ბაზარი უფრო სარისკო აქტივების, მაგალითად, აქციების ბაზარზეც ტონის მიმცემია. სუსტი აღდგენისა და დიდი ვალის გამო, მეტი კორპორაციული დეფოლტი იქნება, მაგრამ იაფი ფული და ფისკალური მხარდაჭერა მრავალ დიდ ფირმას, რომელიც განწირული იყო, სიცოცხლეს შეუნარჩუნებს. ◊დაცემულ ანგელოზებს“ მეტი ვეღარაფერი დააკლდებათ. 2021 წელს ზოგმა მათგანმა იქნებ ,,ცოდვების გამოსყიდვაც“ კი შეძლოს.
ჯონ ო’სალივანი, Buttonwood-ის მესვეტე, The Economist